Maharashtra Arthsankalp 2023 – महाराष्ट्र अर्थसंकल्प 2023 हा एक शब्द आहे जो भारतातील महाराष्ट्र राज्यासाठी 2023 च्या आर्थिक दृष्टीकोन आणि रोडमॅपचा संदर्भ देण्यासाठी वापरला जातो. ही एक योजना आहे जी अर्थव्यवस्थेला चालना देण्यासाठी आणि लोकांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी सरकारची उद्दिष्टे आणि धोरणे दर्शवते. महाराष्ट्राचा.
महाराष्ट्र सरकारने 2018 मध्ये अर्थसंकल्प 2023 योजना जाहीर केली. योजना कृषी, पर्यटन, पायाभूत सुविधा, उत्पादन आणि सेवा यासह अनेक प्रमुख क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करते. 2025 पर्यंत महाराष्ट्राची अर्थव्यवस्था $1 ट्रिलियन बनवणे आणि राज्यातील लोकांसाठी रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे हे उद्दिष्ट आहे.
या योजनेमध्ये जागतिक दर्जाच्या पायाभूत सुविधा विकसित करणे, प्रमुख क्षेत्रांमध्ये गुंतवणूक आकर्षित करणे, उद्योजकतेला चालना देणे आणि आर्थिक वाढीसाठी तंत्रज्ञानाचा लाभ घेणे यासारख्या अनेक उपक्रमांचा समावेश आहे. महाराष्ट्र सरकार राज्यातील व्यवसाय सुलभ करण्यासाठी आणि अधिक गुंतवणूक आकर्षित करण्यासाठी व्यवसायासाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करण्यावरही काम करत आहे. Maharashtra Arthsankalp 2023
अर्थसंकल्प म्हणजे काय ?
तुमचे पैसे कसे खर्च करायचे याचे नियोजन करण्याची प्रक्रिया म्हणजे बजेट . या खर्चाच्या योजनेला बजेट ( Budget ) म्हणतात . ही खर्च योजना तयार केल्याने तुम्हाला अगोदरच ठरवता येते की तुम्हाला आवश्यक असलेल्या किंवा करू इच्छित असलेल्या गोष्टी करण्यासाठी तुमच्याकडे पुरेसे पैसे असतील. अर्थसंकल्प केवळ तुमच्या उत्पन्नाशी तुमच्या खर्चाचा समतोल साधतो , असाच अर्थसंकल्प सरकार देश चालवण्यासाठी सादर करते . “Maharashtra Arthsankalp 2023”
केंद्रीय अर्थसंकल्प म्हणजे काय ?
भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 112 नुसार , एका वर्षासाठीचे केंद्रीय अर्थसंकल्प , ज्याला वार्षिक आर्थिक विवरण देखील म्हटले जाते , हे त्या विशिष्ट वर्षासाठी सरकारच्या अंदाजे प्राप्ती आणि खर्चाचे विवरण आहे . महसुली बजेटमध्ये सरकारच्या महसुली प्राप्ती आणि खर्चाचा समावेश असतो. {Maharashtra Arthsankalp 2023}
अर्थसंकल्पाचे फायदे काय आहेत ?
अर्थसंकल्पाचा फायदा म्हणजे खरेदी आणि गुंतवणूकीच्या संधींचा लाभ घेत आणि तुमचे कर्ज कसे कमी करायचे याचे नियोजन करतं . तुम्ही तुमच्या निधीचे वाटप कसे करता , तुमचे पैसे तुमच्यासाठी कसे काम करत आहेत आणि तुमची आर्थिक उद्दिष्टे गाठण्यासाठी तुम्ही किती पुढे आहात यावर आधारित तुमच्यासाठी काय महत्त्वाचे आहे हे देखील सांगतं. “Maharashtra Arthsankalp 2023”
भारताचा पहिला अर्थसंकल्प
देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर जॉन मथाई हे दुसरे अर्थमंत्री बनले. 1949 50 आर्थिक वर्षासाठीचा अर्थसंकल्प त्यांनी सादर केला होता . संसदेत हल्ली अर्थमंत्री जवळजवळ दोन तासांचे लांबलचक भाषण वाचन करतात . त्याकाळात मथाई यांनी संपूर्ण अर्थसंकल्पाचे वाचन न करता अर्थसंकल्पातील काही खास मुद्द्यांचेच संसदेत वाचन केले होते . या अर्थसंकल्पात पहिल्यांदाच योजना आयोग आणि पंचवार्षिक योजनांचादेखील उल्लेख करण्यात आला मथाई यांनी संसदेत सादर केलेल्या अर्थसंकल्पाची ही विशेष बाब होती. [Maharashtra Arthsankalp 2023]
Budget 2023
देशात दरवर्षी केंद्रीय अर्थसंकल्प ( Budget 2023 ) सादर केला जातो . नवीन आर्थिक वर्षासाठी तयार केलेल्या खात्यांमध्ये अनेक नवीन योजना आणि नियमांसह आगामी वर्षातील देशाचा खर्च आणि गुंतवणूक यांचा तपशील देण्यात येतो. अनेकांना बजेट सादर होण्यापूर्वी काय स्वस्त झाले आणि काय महाग होईल याची उत्सुकता असते . हा केवळ अर्थसंकल्प नसून त्यात भांडवली बजेट आणि महसूल बजेट या दोन्हींचा समावेश होतो. यंदाचा अर्थमंत्री 1 फेब्रुवारीला सादर होईल.
अर्थसंकल्पाच्या एक दिवस आधी सादर होणारा आर्थिक सर्वेक्षण हा देशाची आर्थिक स्थिती दर्शवणारा एक महत्त्वाचा दस्तावेज आहे . पण ते नीट जाणून घेण्यासाठी आणि समजून घेण्यासाठी त्यात वापरलेल्या शब्दांचा अर्थ जाणून घेणे आवश्यक आहे. (Maharashtra Arthsankalp 2023)
Maharashtra Arthsankalp 2023
अशा काही शब्दांचा अर्थ जाणून घेऊया –
राजकोषीय तूट
सरकारच्या आर्थिक व्यवस्थापनाशी संबंधित सर्व चर्चांमध्ये राजकोषीय तूटीचा उल्लेख होतो . सरकारचा एकूण खर्च त्याच्या एकूण उत्पन्नापेक्षा किती आहे . खर्च आणि उत्पन्न यांच्यातील ही तफावत म्हणजेच राजकोषीय तूट होय . सरकार सहसा कर्ज घेऊन ही तूट भरून काढते . साहजिकच एकूण उत्पन्न मोजताना सरकारने घेतलेल्या कर्जाचा त्या समावेश केलेला नाही . सरकार प्रत्येक अर्थसंकल्पात जीडीपीच्या प्रमाणात टक्केवारी म्हणून वित्तीय तुटीचे उद्दि स्वत : साठी ठेवते. Maharashtra Arthsankalp 2023
राजकोषीय तूट = एकूण खर्च – ( महसुली जमा + कर्जेतर भांडवली जमा )
महसुली तूट
सरकारच्या महसूलाचा खर्च जास्त आणि महसूली जमा कमी असते तेव्हा महसूल तूट येते . याचा अर्थ सरकारला करातून मिळणारे उत्पन्न महसूली खर्च करण्यास पुरेसे नाही .
महसुली उत्पन्न = महसुली उत्पन्न – महसुली खर्च
बजेट अंदाज
अर्थसंकल्पीय अंदाजांतर्गत सरकार आर्थिक वर्षात होणारा संभाव्य खर्च आणि उत्पन्नाचा अंदाजे आकडा सादर करते . वास्तविक आकडेवारीच्या आधारे ही रक्कम नंतर अपडेट केली जाते .
प्रत्यक्ष कर
प्रत्यक्ष कर हे असे कर आहेत , जे व्यक्ती , कंपन्या किंवा संस्थांच्या उत्पन्नावर लादले जातात . हे कर थेट सरकारकडे जमा करावे लागतात . आयकर आणि कॉर्पोरेट टॅक्स ही त्याची प्रमुख उदाहरणे आहेत .
अप्रत्यक्ष कर
अप्रत्यक्ष कर म्हणजे वस्तू आणि सेवांचे उत्पादन आणि विक्री यासारख्या आर्थिक क्रियाकलापांवर अप्रत्यक्ष कर लादला जातो. अबकारी , वस्तू आणि सेवा कर ( जीएसटी ) आणि आयात – निर्यातीवर लागू होणारे कस्टम ड्युटी ही अप्रत्यक्ष करांची प्रमुख उदाहरणे आहेत . १ जुलै २०१७ रोजी देशात जीएसटी लाग झाल्यानंतर अप्रत्यक्ष कराचा सर्वात मोठा वाटा यातून येतो. ‘Maharashtra Arthsankalp 2023’
शेतकऱ्यांसाठी करण्यात आलेल्या घोषणा
- शाश्वत शेती समृध्द शेती . या योजनेसाठी एकूण 29163 कोटी रुपयांची घोषणा करण्यात आली आहे.
- कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांना मदत केली जाईल . नमो शेतकरी महायोजना
- प्रतिवर्ष केंद्र सरकार 6 हजार देतं त्यात अजून 6 हजार यांची भर घालतो . याचा लाभ 1 कोटी 15 लाख शेतकऱ्यांना होणार.
- पीक विमा योजनेसाठी शेतकऱ्याला फक्त 1 रूपया भरावा लागेल . शेतकऱ्याच्या वतीचा हफ्ता सरकार भरेल.
- महाकृषी विकास अभियान जाहीर
- एकात्मिक पीक आधारित प्रकल्प आराखडा तयार करणार
- 5 वर्षांत 3000 कोटी रुपये उपलब्ध करून देणार.
- शेतकऱ्यांना दिवसा वीज उपलब्ध होण्यासाठी सौरऊर्जा पंप देण्यात येतील
‘ लेक लाडकी ‘ योजना नव्या स्वरूपात
लाडकी लेक मी संतांची , मजवरी कृपा बहुतांची असं म्हणत देवेंद्र फडणवीस यांनी ‘लेक लाडकी ‘ योजना नव्या स्वरूपात मांडली . मुलींच्या सक्षमीकरणासाठी ही योजना आहे .
- पिवळ्या आणि केशरी रेशनकार्डधारक कुटुंबांतील मुलींना लाभ
- जन्मानंतर मुलीला 5000 रुपये
- पहिलीत 4000 रुपये , सहावीत 6000 रुपये
- अकरावीत 8000 रुपये
- मुलगी 18 वर्षाची झाल्यावर 75000 रुपये
महिलांसाठी योजना
- राज्य परिवहन महामंडळाच्या बससेवेत तिकिटदरात महिलांना 50 टक्के सवलत.
- चौथे सर्वसमावेशक महिला धोरण जाहीर करणार
- महिला बचत गटांच्या माध्यमातून लातूर जिल्ह्यात बांबू क्लस्टर
- कोल्हापूर जिल्ह्यात कोल्हापुरी चप्पल क्लस्टर
- मुंबईत महिला युनिटी मॉलची पना महिला सुरक्षा , सुविधाजनक प्रवासासाठी महिला केंद्रीत पर्यटन धोरण
- माता सुरक्षित तर घर सुरक्षित अभियानात 4 कोटी महिला – मुलींची आरोग्य तपासणी , औषधोपचार शहरी भागात नोकरीसाठी आलेल्या महिलांसाठी केंद्राच्या मदतीने 50 वसतीगृहांची निर्मिती
- अडचणीतील महिलांसाठी , लैंगिक शोषणापासून मुक्त केलेल्या महिलांसाठी , कौटुंबिक समस्याग्रस्त महिलांसाठी स्वाधार आणि उज्वला या दोन योजनांचे एकत्रीकरण करुन केंद्राच्या मदतीने ‘ शक्तीसदन ‘ ही नवीन योजना.
- या योजनेत पीडित महिलांना आश्रय , विधी सेवा , आरोग्यसेवा , समुपदेशन इत्यादी
- या योजनेत 50 नवीन ‘ शक्तीसदन ‘ निर्माण करणार
- नोकरी करणाऱ्या महिलांना 10000 वेतन असल्यास professional Tax भरावा लागतो. ती मर्यादा 25000 होईपर्यंत वाढवण्यात आला आहे . “Maharashtra Arthsankalp 2023”
आशा स्वयंसेविका, अंगणवाडी सेविकांच्या मानधनात वाढ
- आशा स्वयंसेविकांचे मानधन 3500 वरुन 5000 रुपये
- गटप्रवर्तकांचे मानधन 4700 वरुन 6200 रुपये
- अंगणवाडी सेविकांचे मानधन 8325 वरुन 10,000 रुपये
- मिनी अंगणवाडी सेविकांचे मानधन 5975 वरुन 7200 रुपये
- अंगणवाडी मदतनिसांचे मानधन 4425 वरुन 5500 रुपये
- अंगणवाडी , मिनी अंगणवाडी सेविका , मदतनीसांची 20,000 पदे भरणार
- अंगणवाड्यांमार्फत घरपोच आहार पुरवठ्यासाठी साखळी व्यवस्थापन प्रणाली विकसित करयात आली असून नोकरदार महिलांसाठी 50 वसतीगृहे उभारण्यात येणार आहेत .
- ३००० बचत गटांची निर्मिती करण्यात येईल . दिव्यांग विभागासाठी १४१६ कोटी निधी देण्यात येईल . {Maharashtra Arthsankalp 2023}
आरोग्य क्षेत्रातील घोषणा
- महात्मा ज्योतिराव फुले जनारोग्य योजनेत विमा संरक्षण 1.50 लाखांहून 5 लाख रुपये
- नवीन 200 रुग्णालयांचा यात समावेश करणार मूत्रपिंड प्रत्यारोपण शस्त्रक्रियांचे लाभ 2.50 लाखांहून 4 लाखांपर्यंत करण्यात येतील .
- राज्यभरात 700 स्व . बाळासाहेब ठाकरे आपला दवाखाना उभारणार .
- राज्यात 14 ठिकाणी शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालयांची बांधकामे करणार .
- सातारा , अलिबाग , सिंधुदुर्ग , धाराशिव , परभणी , अमरावती , भंडारा , जळगाव , रत्नागिरी , गडचिरोली , वर्धा , बुलढाणा , पालघर अंबरनाथ ( ठाणे ) .
- मानसिक अस्वास्थ आणि व्यसनाधीनतेची वाढती समस्या पाहता जालना , भिवंडी , पुणे , नागपूर येथे नवीन व्यसनमुक्ती केंद्रे
